Egejsko more – mit, istorija i lepote

Egejsko more je zapravo deo Sredozemnog mora. Nalazi se između kontinentalnog dela Grčke (na severu i zapadu), Turske (na istoku) i najvećeg grčkog ostrva Krit (na jugu). Dardaneli, Mramorno more i Bosfor spajaju Egejsko more sa Crnim morem.

Kolevka civilizacija

Egejsko more se smatra kolevkom dveju antičkih kultura – Mikenske i Grčke. Kasnije su ovim morem vladali Persijanci, Rimljani, Vizantinci, Đenovljani, Mlečani i Osmanlije.

Poreklo imena

Egejsko more je dobilo ime po Egeju, starogrčkom kralju Atine. Prema antičkoj legendi, Egej je svake osme godine slao po sedam devojaka i mladića na Krit kao danak kralju Minosu. Minos je u svojoj palati, sastavljenoj od hiljadu soba u obliku lavirinta, držao čudovište Minotaura (pola čovek, pola bik) koje je proždralo mlade Grke.

Egejev sin Tezej odlučio je da ode na Krit i ubije Minotaura. Dogovorio se sa ocem da će po povratku razviti belo jedro ako uspe, a crno ako pogine. Minosova ćerka mu je pomogla da pronađe put kroz lavirint i ubije Minotaura. Ipak, po povratku je Tezej zaboravio na dogovor i na brodu je ostalo crno jedro.

Kralj Egej, ugledavši crno jedro sa visoke litice rta Sunio, bacio se u more misleći da mu je sin poginuo. Od tada se more naziva Egejsko more.

Naziv “Belo more”

Arhaičan naziv za Egejsko more u srpskom, makedonskom i bugarskom jeziku je “Belo more”. Legenda kaže da su mornari i trgovci tokom srednjeg veka more nazvali tako zbog njegove mirnoće i dobrih uslova plovidbe – za razliku od tada opasnog i nemirnog Crnog mora.

Geografske karakteristike

• Dužina: 612 km
• Širina: 299 km
• Površina: oko 215.000 km²
• Najveća dubina: 3.543 m (istočno od Krita)

Egejsko more je hladnije od Jadranskog, iako je južnije. To se objašnjava priticanjem hladne vode iz Crnog mora, koje kroz Bosfor, Mramorno more i Dardanele stiže do Egejskog mora.

Grčka ostrva

U Grčkoj postoji oko 1.400 ostrva, od kojih su 227 naseljena, a samo 78 ima više od 100 stanovnika. Najveći broj ostrva nalazi se upravo u Egejskom moru.

Ostrva se dele na sedam arhipelaga:

• Trakijska ostrva: Tasos, Samotraki, Lemnos
• Istočnoegejska ostrva: Lezbos, Hios, Furni, Ikarija, Samos, Psara
• Severni Sporadi: Skiatos, Skopelos, Alonisos
• Kikladska ostrva
• Saronska ostrva: Egina, Hidra, Poros, Salamina
• Dodekanezi
• Krit – kao posebna celina

Kikladi – “Bela ostrva”

Kikladi su skup od oko 220 ostrva (33 naseljena) u središnjem delu Egejskog mora, istočno od Peloponeza. Ime potiče od grčke reči za “krug” ili “oko”, jer se ostrva nalaze oko svetog ostrva Delos.

Kikladi su poznati po specifičnoj arhitekturi – bele, jednospratne kuće bez krovova, gusto poređane po padinama, sa uskim i krivudavim uličicama koje su nekada služile kao lavirinti za zaštitu od gusara. U prošlosti su predstavljala važan prelaz Minojske civilizacije prema kopnenoj Grčkoj.

Najpoznatija ostrva: Naksos, Andros, Milos, Paros, Mikonos, Santorini, Siros, Tinos, Delos, Amorgos, Anafi.

Dodekanezi – “Dvanaest ostrva”

Dodekanezi su arhipelag od 160 ostrva u blizini turske obale. Oko 80% ostrva je nenaseljeno. Dvanaest najvećih su: Rodos, Patmos, Kos, Karpatos, Simi, Nisiros, Kalimnos, Astipalea, Kasos, Leros, Tilos i Megisti.

Na Rodosu živi preko 60% stanovništva Dodekaneza. Rodos je poznat kao “Sunčano ostrvo” jer ima preko 3.200 sunčanih sati godišnje.

Rodos je bio poznat i po čuvenom Kolosu – ogromnom kipu boga Sunca, Heliosa, visokog 30–40 metara. Kip je nestao nakon zemljotresa, a legenda kaže da je stajao raširenih nogu iznad ulaza u luku.

Grčko–turski spor

Grčka i Turska se već decenijama spore oko razgraničenja u Egejskom moru. Grčkoj pripada oko 43% mora, Turskoj 7%, a preostalih 50% je međunarodno (otvoreno) more. Neslaganja postoje i u vezi sa istraživanjem i eksploatacijom nafte u ovom području.